سیستم های اطلاعات مکانی (جغرافیایی) یکی از ابزارهای مهم در تحلیل های جغرافیایی می باشد. به علت ظهور رایانه درتحقیقات جغرافیایی در دهه ی 1980 وآغاز دهه ی 1990، تحلیل های جغرافیایی تحت تاثیر تکنیک جدید سیستم های اطلاعات جغرافیایی قرار گرفتند.
نقش سیستم های اطلاعات جغرافیایی علاوه بر جنبه های تعلیم و تربیت دانشگاهی، از لحاظ پیشرفت نظریه، روشها و فن آوریهای تحلیل جغرافیایی حائز اهمیت می باشد. Dobson معتقد است که سیستم های اطلاعات مکانی دارای نقش مهم فن شناختی و علمی در انقلاب جغرافیایی است. Marble و Peuquet نیز بر نقش فن آوری جی آی اس در تحقیقات نظام جغرافیا تاکید کردند. در حال حاضر جغرافیدانان علاوه بر استفاده ی گسترده از سیستم های اطلاعات جغرافیایی، در توسعه GIS نیز نقش مهمی ایفا می نمایند.
تاریخچه ی سیستم های اطلاعات مکانی (جغرافیایی)
اولین داده ی مکانی در 200 سال قبل از میلاد، توسط اراتوستن از جغرافیدان یونان قدیم که ساکن اسکندریه بود ارائه شد. با تاسیس ناسا و پرتاب ماهواره تیروس، انسان از اواخر دهه ی 1960، برای اولین بار کره ی زمین را از فضا مشاهده کرد و ثبت مشخصات زمین، حفظ و مبادله ی آن، تولید داده های مکانی را بنیان نهاد. از این زمان، تفسیر اتوماتیک عکسهای هوایی با رایانه های بزرگ، برای شناسایی و نقشه سازی آغاز شد. از دهه ی 1970 به دلیل امکان دسترسی به رایانه های مناسب، تکنولوژی لازم برای کار با داده های مکانی بوجود آمد و سیستم های اطلاعات مکانی (جغرافیایی) نیز برای افزایش توان تحلیل حجم زیادی از داده های جغرافیایی بوجود آمد. اولین جی آی اس، در مقیاس ملی، در کانادا تحت عنوان CGIS شکل گرفت که در این سیستم، عکسهای هوایی، نقشه های موجود مثل اطلاعات کشاورزی، جنگل داری، خاک و زمین شناسی مورد استفاده قرار گرفت. تا به امروز که توسعه ی این تکنیک جغرافیا به عنوان علم فضایی را امکان پذیر نموده و به فضای جغرافیایی عینیت بخشیده است.
تاریخچه ی جی آی اس را از دو جنبه میتوان بررسی نمود. اول از نظرجنبش نرم افزاری و تحولات رایانه ای که جهان شاهد پیشرفت چشمگیر این تکنولوژی می باشد. جنبه ی دیگر این تکنیک، همکاری با سایر علوم که به نحوه ای با داده های مکانی کار می کنند. این علوم با بکارگیری این تکنیک توانسته اند زمینه های کاربردی را برای خود فراهم نمایند. از جمله این علوم میتوان جغرافیا، زمین شناسی، محیط زیست، هیدرولوژی، آبخیزداری و عمران را ذکر نمود.
جغرافیا به دلیل ماهیت غالب فضای جغرافیایی، در تحلیلهایش بیشتر از سایر علوم به تکنولوژی GIS نزدیک شده، ضمن پیشرفت خود در غنای بیشتر این تکنولوژی سهیم شده است. زیرا جغرافیا قادر به تعریف و تولید داده ی جغرافیایی، تحلیل و مدلسازی آن در چارچوب فضای جغرافیایی میباشد. فضای جغرافیایی فضایی است که از مجموعه ای روابط و مناسبات ترکیب میپذیرد و متحول میشود و روابط فضایی، یعنی تاثیر فضا و فاصله گیری در تصمیمات مکانی و رفتارهای انسانی را مطرح میکند.
