آمایش سرزمین

   آمایش سرزمین که آن را Land-use Planning نیز مینامند، شامل تنظیم روابط و کنش های متقابل بین عوامل انسانی، اقتصادی و عوامل محیطی به منظور ایجاد سرزمینی مبتنی بر بهره گیری بهینه و پایدار از استعدادهای انسانی و محیطی می باشد. به عبارت دیگر مطلوب ترین، عادلانه ترین و پایدارترین آرایشی که به سه مولفه مهم جمعیت، سرمایه و منابع طبیعی و محیطی در یک منطقه یا سرزمین داده می شود، برنامه آمایش سرزمین اطلاق می گردد.
از نگاه آکادمیک، آمایش سرزمین به معنای برنامه ریزی فضایی در مقیاس ملّی و منطقه‌ای اطلاق می‌شود و بخشی از مفهوم جهانی برنامه ریزی شهری و منطقه ای به حساب می‌آید.

پیشینه آمایش سرزمین در ایران

   در سال ۱۳۴۵ ، انتشار گزارشی با عنوان «مسئله افزایش جمعیت شهر تهران و نکاتی پیرامون عمران کشوری» توسط مؤسسه مطالعات و تحقیقات اجتماعی دانشگاه تهران، توجه مسئولان و محافل دانشگاهی را متوجه مشکلات شهر تهران درخصوص افزایش جمعیت نمود. اما آغاز به کار آمایش سرزمین در ایران را میتوان سال 1353 در نظر گرفت.

جایگاه اطلاعات مکانی در مدیریت منابع و توسعه ی پایدار در کشور

    آمایش سرزمین سندی است که بر اساس آن نقشه راه توسعه سرزمین مشخص می شود و به دلیل ارتباطش با سرزمین، مکان مند بودنش اجتناب ناپذیر است.
کشور ایران در سطح ملی به 9 منطقه آمایشی تفکیک شده است و هر یک از این مناطق، ویژگی و قابلیت برنامه ریزی مکانی و فضایی تقریبا مشابهی دارند. براین اساس، برنامه ریزی فضایی در این حوزه ها باید به نحوی انجام گردد که توزیع جمعیت با توان آن منطقه و با توجه به الگوی حسن همجواری اتفاق بیافتد.

Decision Support System

   سامانه پشتیبان تصمیم گیری مجموعه ای از برنامه ها و داده های مرتبط بهم که برای کمک به تحلیل و تصمیم گیری طراحی می شوند. کمک این گونه سیستم ها در تصمیم گیری بیش از سیستم های مدیریت اطلاعات (MIS) یا سیستم های اطلاعات اجرایی(EIS) است. امروزه سامانه های پشتیبان تصمیم گیری(DSS ) برای آمایش سرزمین بسیاری از کشورها مثل هلند، استرالیا و کانادا نقش مهمی در تصمیم گیری های آنها ایفا میکند.

کشور ما نیز اندکی با این سیستم فاصله دارد، اما هم اکنون تلاش هایی در مناطق ساحلی تحت سیستم DSS  صورت گرفته است که با رویکرد آمایشی، سندی تهیه شده و به تصویب شورای عالی معماری و شهرسازی رسیده است. سامانه مدیریتی DSS برای آمایش سرزمین، پایگاه اطلاعات مکانی درست و دقیق می طلبد.

   از طرفی بخش دیگری از آمایش سرزمین، مدیریت مخاطرات طبیعی است. ابزار مکانی یعنی نقشه، تصمیمات آمایش سرزمین را قابل اجرا میکند. سازمانهای مختلف نیاز به نقشه و اطلاعات مکانی دارند.به عنوان مثال :

سازمان جنگل ها درباره پوشش گیاهی
وزارت جهاد کشاورزی در حوزه ی خاک و اراضی
وزارت نیرو در حوزه ی آب

     اگر هر نهاد و ارگانی به صورت مستقل فقط در راستای وظایف بخشی خود، فعالیت و یا به تهیه نقشه اقدام کند، پیوندی برای آمایش سرزمین در کشور بوجود نخواهد آمد، اما سازمان نقشه برداری کشور به عنوان یک مرجع ملی، با تهیه نقشه های مورد نظر همه دستگاه ها، در برنامه ریزی های آمایش سرزمین ایجاد یکپارچگی خواهد کرد.

رویکرد سازمانهای دیگر در حوزه ی آمایش سرزمین
      یک نقشه باید علاوه بر صحت مکانی،از اعتبار زمانی مناسبی نیز برخوردار باشد. بعضی از دستگاه ها که به موازات سازمان نقشه برداری مبادرت به تولید اطلاعات مکانی می کنند، از ساز و کار تعریف شده و هماهنگی پیروی نمی کنند و این در حالی است که سازمان در این حوزه متولی تهیه استانداردهای تولید نقشه است. بنابراین این موضوع منجر به ایجاد اختلافات و تناقصات متعددی در اظلاعات مکانی موجود می شود.

     اگر اعتبارات لازم برای تولید و تهیه اطلاعات مکانی مطلوب در یک دستگاه به عنوان متولی متمرکز شود، با بودجه کافی سطح فناوری های به روز نیز با سرعت بیشتری در کشور افزایش خواهد یافت.